Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι μια νόσος που θεραπεύεται. Αρκεί να διαγνωστεί εγκαίρως. Στην περίπτωση αυτή, η επιτυχής αντιμετώπιση της νόσου ξεπερνά το 90%.

Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο δεύτερος πιο συχνός και πιο θανατηφόρος καρκίνος στις περισσότερες ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου.

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι περίπου 3.000 άτομα προσβάλλονται κάθε χρόνο από καρκίνο του παχέος εντέρου και η συχνότητα της νόσου αυξάνει με γρήγορο ρυθμό.

Η πιθανότητα ενός ατόμου να αναπτύξει στη διάρκεια της ζωής του τη νόσο είναι 5-6% και το 1/3 πεθαίνει από τη νόσο.

Πού οφείλεται ο καρκίνος του παχέος εντέρου;

Τα αίτια του καρκίνου του παχέος εντέρου παραμένουν άγνωστα. Περιβαλλοντικοί και γενετικοί παράγοντες (η κληρονομικότητα) αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου παχέος εντέρου.

Πώς προκαλείται ο καρκίνος του παχέος εντέρου;

Σχεδόν όλοι οι καρκίνοι του παχέος εντέρου δημιουργούνται από πολύποδες. Οι πολύποδες είναι καλοήθεις όγκοι που προβάλλουν μέσα στο έντερο. Υπάρχουν διάφοροι τύποι πολυπόδων. Ευτυχώς όλοι δεν εξελίσσονται σε καρκίνο. Αυτοί που μπορεί να εξελιχθούν είναι τα αδενώματα, μέσα από μια διαδικασία που διαρκεί περίπου δέκα χρόνια.

Με ποια συμπτώματα εμφανίζεται η νόσος;

Σε αρχικά στάδια ο καρκίνος του παχέος εντέρου δεν εμφανίζει συνήθως συμπτώματα. Ο ασθενής όμως πρέπει να συμβουλευθεί το γιατρό του αν εμφανίσει: Αίμα στα κόπρανα, Αναιμία, Αλλαγή στις κενώσεις (διάρροια, δυσκοιλιότητα ή αλλαγή στη σύσταση ή το σχήμα των κοπράνων), Πόνο στη κοιλιά, φούσκωμα, Αίσθημα ότι το έντερο δεν αδειάζει πλήρως μετά την αφόδευση, Απώλεια βάρους, Επίμονη κόπωση. Τα προαναφερθέντα συμπτώματα δεν σχετίζονται απαραίτητα με καρκίνο του παχέος εντέρου.

Πώς γίνεται η πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου;

Σύμφωνα με την ελληνική Γαστρεντερολογική εταιρεία, η έναρξη ελέγχου πρέπει να γίνεται στην ηλικία των 50 ετών και για τα δύο φύλα.

Οι προτεινόμενες μέθοδοι ελέγχου του γενικού πληθυσμού (ασυμπτωματικών, χωρίς οικογενειακό ιστορικό ύπαρξης ΚΠΕ) διακρίνονται σε δυο ομάδες

α) μέθοδοι πρόληψης ΚΠΕ: περιλαμβάνονται η κολονοσκόπηση, η ορθοσιγμοειδοσκόπηση και η αξονική κολονοσκόπη
β) μέθοδοι ανίχνευσης ΚΠΕ (δοκιμασίες ανίχνευσης αίματος στα κόπρανα, έλεγχος DNA στα κόπρανα)

Συνέχιση του ελέγχου έως την ηλικία των 75 ετών.

Η συνέχιση του ελέγχου στις ηλικίες 76- 85 ετών εξατομικεύεται. Ο έλεγχος σταματά μετά την ηλικία των 85 ετών. Επί θετικών αποτελεσμάτων με οποιαδήποτε από τις παραπάνω μεθόδους (εκτός κολονοσκόπησης), θα πρέπει να συσταθεί κολονοσκόπηση.

Η κολονοσκόπηση προλαμβάνει και μειώνει τη θνητότητα από τον ΚΠΕ. Αυτό αποδεικνύεται και στατιστικά, καθώς, όταν εφαρμόζεται ως μέθοδος ελέγχου (screening) ασθενών μέσου κινδύνου για ΚΠΕ, μειώνει τη συχνότητα του ΚΠΕ κατά 80%, ενώ οι μέθοδοι ανίχνευσης αίματος στα κόπρανα μόνο κατά 20%. Σημαντικά πλεονεκτήματα της κολονοσκόπησης αποτελούν η ευρεία διαθεσιμότητα και η δυνατότητα ταυτόχρονης διάγνωσης και θεραπείας σε μια συνεδρία. Ακόμη, προσφέρει τη δυνατότητα εξέτασης ολόκληρου του παχέος εντέρου, γεγονός μάλιστα που γίνεται ανώδυνα, εφόσον χορηγηθεί καταστολή.

Η αναιμία χαρακτηρίζεται από χαμηλά επίπεδα αιμοσφαιρίνης στο αίμα (για τους άνδρες κάτω από 13 g/dl και κάτω από 12g/dl για τις γυναίκες).

Αίτια σιδηροπενικής αναιμίας

Οι αιτίες που θεωρούνται υπεύθυνες για την εμφάνιση της σιδηροπενικής αναιμίας είναι η μειωμένη πρόσληψη ή η αυξημένη απώλεια σιδήρου. Καθοριστικός παράγοντας αυτών των αιτιών είναι η αυξημένη ανάγκη για σίδηρο, κοινή κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή της γαλουχίας στα νεογνά, και ιδίως τα πρόωρα.

Στις ανεπτυγμένες χώρες, η αιμορραγία από το γαστρεντερικό σύστημα (ΓΕΣ) ή το γεννητικό σύστημα (μηνορραγία/μητρορραγία) ευθύνεται για την πλειοψηφία των σιδηροπενικών αναιμιών.

Σημαντικά αίτια αιμορραγίας του ΓΕΣ (γαστρεντερικού συστήματος) αποτελούν το πεπτικό έλκος και η διαφραγματοκήλη και ακολουθούν τα νεοπλάσματα, οι πολύποδες, η νόσος Crohn, αγγειοδυσπλασίες, αιμορροΐδες και η χρόνια λήψη σαλικυλικών. Άλλες απώλειες αίματος, όπως αιμορραγία από το αναπνευστικό (ιδιοπαθής πνευμονική αιμοσιδήρωση), χρόνια αιματουρία, συχνές αιμοδοσίες αποτελούν και αυτές παράγοντες σιδηροπενικής αναιμίας.

Μία δίαιτα φτωχή σε σίδηρο μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη σιδηροπενικής αναιμίας. Τροφές πλούσιες σε σίδηρο αποτελούν το συκώτι, το κρέας (κυρίως το κόκκινο), τα αυγά, τα λαχανικά με πράσινα φύλλα κ.ά. Στις ανεπτυγμένες χώρες, πολύ σπάνια προκαλείται σιδηροπενική αναιμία αποκλειστικά λόγω φτωχής δίαιτας.

Άλλος ένας παράγοντας σιδηροπενικής αναιμίας αποτελεί η μειωμένη απορρόφηση σιδήρου από το γαστρεντερικό. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε γαστρεκτομή και γενικά σε καταστάσεις που προκαλούν υποχλωρυδρία (μειωμένη έκκριση HCl), καθώς το HCl είναι σημαντικό για την απορρόφηση σιδήρου. Ακολουθούν αίτια όπως η εντερεκτομή (κυρίως δωδεκαδακτύλου και αρχικού τμήματος της νήστιδας), χρόνιες διάρροιες, κοιλιοκάκη κ.ά.

Συμπτώματα και σημεία

Η κλινική εικόνα μπορεί να περιλαμβάνει γενικά συμπτώματα αναιμίας, όπως ωχρότητα, εύκολη κόπωση, δύσπνοια στην κόπωση, αίσθημα παλμών, καθώς και στηθαγχικά ενοχλήματα σε ευπαθείς ομάδες και ηλικιωμένους.

Ειδικότερα, η σιδηροπενία μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στους βλεννογόνους και στο δέρμα, όπως ατροφία θηλών της γλώσσας, χειλίτιδα, ευθραυστότητα νυχιών και επιπεδονυχία/κοιλονυχία (spoon nails), επώδυνη δυσκαταποσία λόγω ατροφίας βλεννογόνων, γαστρική ατροφία, μηνορραγία. Κάποια ιδιαίτερα συμπτώματα που αποδίδονται σε διαταραχές συμπεριφοράς είναι η επιθυμία κατανάλωσης αργίλου (γεωφαγία), αμύλου (αμυλοφαγία) ή και πάγου (παγοφαγία).

Διάγνωση

Η κλινική εικόνα και το ιστορικό μπορεί να κατευθύνουν τη διάγνωση, αλλά την καθοριστική απάντηση θα δώσουν οι εξετάσεις αίματος. Ο ιατρός, εξετάζοντας το ιατρικό και το διαιτητικό σας ιστορικό, θα κρίνει αν χρειάζεστε περισσότερες εξετάσεις.

Άνδρες, μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες ή νεότερες γυναίκες με βαριά αναιμία είναι δυνατόν να χρειάζονται:

• Έλεγχο για αίμα στα κόπρανα
• Έλεγχο του γαστρεντερικού (ανώτερου και κατώτερου) για ανωμαλίες, με ενδοσκόπηση- γαστροσκόπηση, κολονοσκόπηση ή με ενδοσκοπική κάψουλα.

Οι Ιδιοπαθείς Φλεγμονώδεις Νόσοι του Εντέρου (ΙΦΝΕ), δηλαδή η Eλκώδης Kολίτιδα και η Νόσος του Crohn είναι νοσήματα που προκαλούν μια χρόνια και ειδική φλεγμονή, μόνο στο παχύ έντερο η πρώτη, και σε ολόκληρο το πεπτικό σύστημα η δεύτερη.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Η επίπτωση των ΙΦΝΕ στην Ευρώπη είναι:
24.3 ανά 100.000 άτομα – έτη για την Ελκώδη Κολίτιδα
12.7 ανά 100.000 άτομα – έτη για τη Νόσο Crohn

Στο 25% των ασθενών με ΙΦΝΕ, η διάγνωση γίνεται στις πρώτες 2 δεκαετίες της ζωής τους. Από αυτούς οι περισσότεροι διαγιγνώσκονται στην ηλικία 13-18 ετών.

Ποια είναι τα συμπτώματα της Ελκώδους Κολίτιδας;

Η Ελκώδης Κολίτιδα προσβάλλει μόνο το παχύ έντερο, προκαλώντας φλεγμονή του βλεννογόνου. Η νόσος συχνότερα προσβάλλει το ορθό ή και το σιγμοειδές (περιορισμένη κολίτιδα) και σπανιότερα όλο το παχύ έντερο.

Η περιορισμένη νόσος εκδηλώνεται με αίμα στις κενώσεις, που συνήθως αυξάνουν σε αριθμό από 1-2 σε 3-5 τη μέρα. Τα κόπρανα μπορεί να είναι σχηματισμένα ή και διαρροϊκά. Ορισμένοι ασθενείς μπορεί να παρουσιάσουν τεινεσμό, δηλαδή αίσθημα ατελούς κένωσης του εντέρου και πηγαίνουν στην τουαλέτα και αποβάλλουν μικρή ποσότητα αιματηρής βλέννας.

Στην εκτεταμένη νόσο, ο ασθενής έχει πολλές (6-10) αιματηρές διάρροιες ακόμα και τη νύκτα. Πολλοί ασθενείς παρουσιάζουν πυρετό, ανορεξία, αναιμία και απώλεια σωματικού βάρους

Αίτια

Ούτε η Νόσος Crohn ούτε η Ελκώδης Κολίτιδα είναι μεταδοτικές, που σημαίνει ότι δεν είναι δυνατόν να μεταδοθούν από κάποιο άτομο που πάσχει ή να τη μεταδώσει σε κάποιον άλλον αν πάσχει ο ίδιος. Αυτό δεν πρέπει να συγχέεται με το γεγονός ότι: Η τάση εμφάνισης των νόσων αυτών μπορεί να είναι κληρονομική (μεταφέρεται μέσω των γονιδίων), καθώς συγγενείς ατόμων με ΙΦΝΕ χαρακτηρίζονται από ελαφρώς υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισής τους. Ωστόσο, και άλλοι παράγοντες (όπως περιβαλλοντικά ερεθίσματα) πιστεύεται ότι παίζουν, επίσης, ρόλο στη διεργασία εμφάνισης των ΙΦΝΕ στα συγκεκριμένα άτομα.

Ποια είναι τα συμπτώματα της Νόσου Crohn;

Η Νόσος Crohn μπορεί να προσβάλλει οποιοδήποτε τμήμα του πεπτικού σωλήνα, από το στόμα μέχρι τον πρωκτό. Συχνότερα προσβάλλεται ο τελικός ειλεός (τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου) και το παχύ έντερο ή μόνο το παχύ έντερο ή, τέλος, σπανιότερα ο πρωκτός με τη δημιουργία συριγγίων. Στις περιοχές που προσβάλλονται, η φλεγμονή εκτείνεται σε όλο το πάχος του τοιχώματος του εντέρου και προκαλεί στένωση, ιδιαίτερα στον τελικό ειλεό.

Οι κλινικές εκδηλώσεις της νόσου μπορεί να είναι ήπιες ή σοβαρές, εκδηλώνονται με εξάρσεις και υφέσεις και περιλαμβάνουν διάρροιες, κολικοειδείς πόνους, πυρετό, αναιμία, ανορεξία, απώλεια σωματικού βάρους.

Πώς γίνεται η διάγνωση των ΙΦΝΕ;

Στην Ελκώδη Κολίτιδα πρέπει να γίνει κολονοσκόπηση και βιοψίες από πάσχουσες περιοχές του βλεννογόνου. Η ιστολογική εξέταση των βιοψιών βεβαιώνει τη διάγνωση.

Στη Νόσο Crohn πρέπει να γίνει γαστροσκόπηση και κολονοσκόπηση με ειλεοσκόπηση και βιοψίες από τις βλάβες (έλκη) του εντέρου. Αν δεν υπάρχει σημαντική στένωση, μπορεί να γίνει εξέταση του λεπτού εντέρου με βιντεοκάψουλα, η οποία δείχνει καλύτερα τα μικρά έλκη. Οπωσδήποτε, είναι απαραίτητες γενικές εξετάσεις αίματος, βιοχημικές εξετάσεις ήπατος, σίδηρος ορού, ταχύτητα καθιζήσεως ερυθρών και CRP.

Θα πρέπει να ανησυχώ για τυχόν εμφάνιση καρκίνου;

Τα άτομα με Ελκώδη Κολίτιδα χαρακτηρίζονται από μικρή αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου, συγκριτικά με τον αντίστοιχο κίνδυνο του γενικού πληθυσμού. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου διαφέρει ανάλογα με τη διάρκεια νόσησης του ατόμου, καθώς και από την έκταση προσβολής του παχέος εντέρου. Για το λόγο αυτό, οι ασθενείς αυτοί μπαίνουν σε προγράμματα επιτήρησης με ενδοσκόπηση και λήψη βιοψιών. Αν ανησυχείτε σχετικά με τον κίνδυνο που διατρέχετε μιλήστε με το γιατρό σας.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω στην αντιμετώπιση της νόσου μου;

Ο ρόλος σας στην αντιμετώπιση της νόσου σας έχει ιδιαίτερη σημασία. Ακολουθούν ορισμένα σημαντικά πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να πετύχετε τον έλεγχο της Νόσου Crohn και της Ελκώδους Κολίτιδας:

• Να συμμετέχετε ενεργά στην προληπτική αντιμετώπιση της υγείας σας καθημερινά
• Να γνωρίζετε πότε και πώς να φροντίζετε τη γενική κατάσταση της υγείας σας
• Να ακολουθείτε πιστά το θεραπευτικό πρόγραμμα και τα φάρμακα που σας έχουν ζητηθεί να λαμβάνετε
• Να αναζητείτε βοήθεια για ό,τι σας απασχολεί

ΙΦΝΕ, γονιμότητα, εγκυμοσύνη

Στους άνδρες, η νόσος δεν επηρεάζει τη γονιμότητα. Μερικοί ασθενείς που λαμβάνουν σουλφασαλαζίνη ή ένα από τα νεότερα παράγωγά της μπορεί να παρουσιάσουν μείωση του αριθμού των σπερματοζωαρίων, που διορθώνεται με τη διακοπή του φαρμάκου. Οι γυναίκες δεν έχουν πρόβλημα γονιμότητας λόγω της νόσου. Όμως, σε ενεργό νόσο η πιθανότητα αποβολής είναι αυξημένη και είναι προτιμότερο η σύλληψη να γίνεται, όταν η νόσος είναι σε ύφεση. Για τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στις ΙΦΝΕ, πρέπει να συμβουλευθείτε το γιατρό σας.

Η κοιλιοκάκη είναι η δυσανεξία (κάτι που ο οργανισμός δεν ανέχεται) στη γλουτένη, πρωτεΐνη που υπάρχει στο σιτάρι, το κριθάρι, τη βρώμη και τη σίκαλη. Η αντίδραση του οργανισμού είναι η παραγωγή αντιγλιαδινικών αντισωμάτων, κάτι που έχει σαν αποτέλεσμα την καταστροφή του εσωτερικού τοιχώματος του λεπτού εντέρου. Πρόκειται για κληρονομική πάθηση και επειδή η βλάβη προκαλείται από το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού, θεωρείται αυτοάνοσο νόσημα.

Πότε εκδηλώνεται;

Η εκδήλωση της κοιλιοκάκης προϋποθέτει σχετική γενετική προδιάθεση του ατόμου και την κατανάλωση τροφών με γλουτένη. Ακόμη και όταν αυτοί οι δύο παράγοντες συνυπάρχουν, είναι πιθανό η κοιλιοκάκη να μην εκδηλωθεί παρά μόνο όταν «πυροδοτηθεί» σε ορισμένες περιπτώσεις από κάποιες ιογενείς ασθένειες ή άλλες αιτίες. Συνήθως η κοιλιοκάκη εκδηλώνεται στα βρέφη μόλις εισαχθούν δημητριακά στη διατροφή τους, σε ηλικία 6 μηνών περίπου, αλλά και σε ενήλικες που μπορεί να ζουν χωρίς συμπτώματα για πολλά χρόνια και να νοσήσουν πολύ αργότερα.

Πόσο συχνή είναι;

Στην Ελλάδα δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τη συχνότητα εμφάνισης της κοιλιοκάκης, λόγω έλλειψης επίσημης στατιστικής πληροφόρησης και της δυσκολίας διάγνωσής της. Πιθανολογείται ότι παρατηρείται σε 1/2.000-3.000 κατοίκους. Σε άλλες χώρες το ποσοστό κυμαίνεται από 1/150-300 στην Ιρλανδία και τις ΗΠΑ, έως 1/10.000-20.000 σε χώρες της Ασίας.

Τι προκαλεί;

Στα άτομα με τη γενετική αυτή προδιάθεση, η παραγωγή αντιγλιαδινικών αντισωμάτων μετά την κατανάλωση τροφών που περιέχουν γλουτένη προκαλεί τη λείανση ή την αδρανοποίηση των λάχνων του λεπτού εντέρου που είναι υπεύθυνες για την απορρόφηση θρεπτικών συστατικών, βιταμινών και ιχνοστοιχείων από τον οργανισμό. Οι εκδηλώσεις αφορούν κυρίως γαστρεντερικές διαταραχές και οι συνέπειες είναι αρκετές στην ανάπτυξη και συντήρηση του οργανισμού.

Συμπτώματα

Έχει παρατηρηθεί ότι τα συμπτώματα και οι εκδηλώσεις της κοιλιοκάκης διαφέρουν, συχνά κατά πολύ, από περίπτωση σε περίπτωση και ανάλογα με την ηλικία και διακρίνονται σε γαστρεντερικές και άλλες.

Στα βρέφη παρατηρούνται γαστρεντερικές ενοχλήσεις, διάρροια, συχνές – ογκώδεις και ιδιαίτερα δύσοσμες κενώσεις και στασιμότητα ή απώλεια βάρους.

Στα παιδιά, εκτός από τα παραπάνω, μπορεί επίσης να εκδηλωθεί ναυτία, εμετοί, ανορεξία, αναιμία, δερματίτιδα και στοματικές άφθες. Είναι πιθανό να παρατηρηθεί και οξυθυμία.

Στους ενήλικες και σε αρχικό στάδιο εκδήλωσης της ασθένειας, παρατηρείται ένα γενικό αίσθημα αδιαθεσίας και κόπωσης, ακόμη κι όταν οι γαστρεντερικές ενοχλήσεις είναι περιορισμένες. Στη συνέχεια και σαν συνέπεια της μειωμένης απορρόφησης βιταμινών, ιχνοστοιχείων και θρεπτικών συστατικών παρατηρούνται αναιμία, οστεοπενία και οστεοπόρωση, καθώς και νευρικές και ορμονικές διαταραχές.

Διάγνωση

Οι πρώτες ενδείξεις από τα πιο πάνω συμπτώματα θα πρέπει να οδηγήσουν σε ειδική εξέταση αίματος για τη διαπίστωση της παρουσίας ειδικών αντισωμάτων. Σε περίπτωση παρουσίας τέτοιων αντισωμάτων στο αίμα, απαιτείται ταυτοποίηση της πάθησης με βιοψία δείγματος του εσωτερικού τοιχώματος του λεπτού εντέρου που λαμβάνεται με γαστροσκόπηση.

Θεραπεία – Αντιμετώπιση

Παρόλο που η κοιλιοκάκη είναι μία αρκετά σοβαρή χρόνια πάθηση, είναι σημαντικό το γεγονός ότι αντιμετωπίζεται εξαιρετικά αποτελεσματικά, χωρίς φάρμακα ή ιατρικές επεμβάσεις.

Θεραπεία αποτελεί η αυστηρή δια βίου δίαιτα χωρίς γλουτένη, που έχει συνέπεια την επαναφορά του τοιχώματος του λεπτού εντέρου σε κανονική κατάσταση και τον έλεγχο της πάθησης. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί και σε ελάχιστες ποσότητες γλουτένης, γιατί το μέγεθος της βλάβης του λεπτού εντέρου και ο χρόνος αποκατάστασης είναι δυσανάλογα μεγαλύτερα.

Στην αρχή, η αυστηρή δια βίου δίαιτα χωρίς γλουτένη είναι κάτι που τρομάζει, αλλά είναι τόσες οι εναλλακτικές τροφές και διατροφικές συνήθειες που υπάρχουν σήμερα, που τελικά καταλήγει σε μια καλή οργάνωση της δίαιτας χωρίς ιδιαίτερες στερήσεις και εξαναγκασμούς.

Ο καρκίνος οισοφάγου είναι δύο τύπων, το αδενοκαρκίνωμα του οισοφάγου και το επιθηλιακό καρκίνωμα. Το αδενοκαρκίνωμα οισοφάγου σχετίζεται με τη γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και τον οισοφάγο Barrett. Το επιθηλιακό καρκίνωμα του οισοφάγου σχετίζεται με το κάπνισμα και την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.

Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι μια παθολογική κατάσταση κατά την οποία τα όξινα γαστρικά υγρά προχωρούν από το στομάχι προς τον οισοφάγο. Τα όξινα αυτά γαστρικά υγρά προκαλούν βλάβες στο βλεννογόνο του οισοφάγου. Η πιο συχνή από αυτές είναι η φλεγμονή του οισοφάγου, η οποία ονομάζεται οισοφαγίτιδα.

Οι βλάβες του οισοφάγου που προκαλούνται από τα όξινα γαστρικά υγρά, ανάλογα με τη βαρύτητα, ταξινομούνται σε τέσσερις βαθμούς οισοφαγίτιδας (1ου, 2ου, 3ου, 4ου). Αυτές είναι υπεύθυνες για τα συμπτώματα του ασθενούς.

Οι βλαπτικές συνέπειες και τα συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης επιδεινώνονται προοδευτικά, όταν δεν γίνεται η σωστή αντιμετώπιση.

Τυπικά συμπτώματα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης & οισοφαγίτιδας

• οπισθοστερνικό κάψιμο (καούρες)
• όξινες ερυγές (ξινίλες)
• πόνος κατά την κατάποση (οδυνοφαγία)

Κάθε ασθενής παραπονείται για ένα τουλάχιστον από τα τρία παραπάνω συμπτώματα. Mελέτες έχουν αποδείξει πως 5% των ασθενών που έχουν χρόνια συμπτώματα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης αναπτύσσουν οισοφάγο Barrett.

Οισοφάγος Barrett

Ο οισοφάγος Barrett αποτελεί τη σοβαρότερη επιπλοκή της παλινδρομικής νόσου. Το τοίχωμα του κατώτερου οισοφάγου, στην προσπάθειά του να αντισταθεί στο γαστρικό οξύ που παλινδρομεί, αντικαθίσταται από τοίχωμα που μοιάζει με αυτό του στομάχου.

Είναι μια καλά αναγνωρισμένη προκαρκινωματώδης κατάσταση, αφού αποτελεί έδαφος για την ανάπτυξη αδενοκαρκινώματος του οισοφάγου. Ευτυχώς, ωστόσο, αυτό δε γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη, αλλά περνάει από στάδια προκαρκινικών καταστάσεων. Πρώτα εμφανίζεται χαμηλόβαθμη δυσπλασία, στη συνέχεια υψηλόβαθμη δυσπλασία για να εξελιχθεί με τη σειρά της σε αδενοκαρκίνωμα.

Διάγνωση

Η διάγνωση τόσο του Barrett, όσο και του βαθμού δυσπλασίας που μπορεί να παρουσιάζει γίνεται μόνο με τη γαστροσκόπηση και λήψη βιοψιών. Κατά τη γαστροσκόπηση, ο ενδοσκόπος μπορεί να διαπιστώσει την παθολογική «γεωγραφία» της περιοχής του κατώτερου οισοφάγου με την αντικατάσταση του λευκωπού πλακώδους επιθηλίου από το κυλινδρικό επιθήλιο του Barrett, που έχει τη χαρακτηριστική ροζ απόχρωση του σολομού. Η λήψη βιοψίας επιβεβαιώνει τη διάγνωση. Μετά τη διάγνωση και τον καθορισμό της δυσπλασίας, οι ασθενείς θα λάβουν την ανάλογη θεραπεία και πρέπει να παρακολουθούνται ενδοσκοπικά σε τακτικά χρονικά διαστήματα (επιτήρηση), που καθορίζει ο γιατρός τους, και κάθε φορά λαμβάνονται τα κατάλληλα βιοψιακά δείγματα.

Η δυσκοιλιότητα είναι σύμπτωμα και όχι ασθένεια και είναι ένας από τους πιο συχνούς λόγους επίσκεψης στο γιατρό. Η συχνότητα των κενώσεων του εντέρου διαφέρει σημαντικά από άτομο σε άτομο, από τρεις κενώσεις την ημέρα μέχρι μόνο δυο ή τρεις φορές την βδομάδα, φυσιολογικά, χωρίς να αλλάζει η ποιότητα ζωής του ασθενούς, ούτε να τίθεται σε κίνδυνο η υγεία του.

Η δυσκοιλιότητα διακρίνεται σε λειτουργική και οργανική.

Σύμφωνα με τα αναθεωρημένα διαγνωστικά κριτήρια της Ρώμης, ως χρόνια λειτουργική δυσκοιλιότητα θεωρείται όταν πληρούνται, δύο ή περισσότερα από τα παρακάτω (για τους προηγούμενους 3 μήνες):

• αφόδευση με σύσφιγξη τουλάχιστον στο 25% των κενώσεων
• σκύβαλα ή σκληρής σύστασης κόπρανα τουλάχιστον στο 25% των κενώσεων
• αίσθημα ατελούς κένωσης τουλάχιστον στο 25% των κενώσεων
• αίσθημα ορθοπρωκτικής απόφραξης τουλάχιστον στο 25% κενώσεων
• χειρισμοί διευκόλυνσης για να επιτευχθεί η κένωση τουλάχιστον στο 25% των κενώσεων (χρήση του δακτύλου, υποστήριξη από την πυελική χώρα)
• < 3 κενώσεις/εβδομάδα

Τα Λειτουργικά αίτια (πιο συχνά σε γυναίκες και αυξάνει με την ηλικία) διακρίνονται σε δευτεροπαθή και πρωτοπαθή.

Δευτεροπαθή αίτια

• μεταβολικές διαταραχές (υποθυρεοειδισμός, υποK+, υπερCa++)
• νευρογενείς διαταραχές (νευροϊνωμάτωση, ΣΔ, σκλήρυνση κατά πλάκας, νόσος του Parkinson, βλάβες του NM, AEE)
• νόσοι συνδετικού ιστού (σκληρόδερμα, δερματομυοσίτης)
• Φάρμακα (αντιχολινεργικά, αναλγητικά, δρώντα στους νευρώνες, ουσίες με κατιόντα, αναστολείς αντλίας Ca++, αντισταμινικά)
• Ελάττωση του όγκου των κοπράνων (μείωση τροφής / φυτικών ινών, πρόσληψη υγρών)

Πρωτοπαθής λειτουργική δυσκοιλιότητα

• Δυσκοιλιότητα βραδείας διέλευσης (αδράνεια κόλου), παρατεταμένος χρόνος διέλευσης του εντ. περιεχομένου από το τυφλό στο ορθό (μέσος χρόνος διάβασης π.ε.>72h)
• Δυσλειτουργία του πυελικού εδάφους (δυσκοιλιότητα τύπου απόφραξης εξόδου), αδυναμία εξόδου των κοπράνων από το ορθό

Στα οργανικά αίτια εμποδίζεται η φυσιολογική ροή των κοπράνων. Εκεί ανήκουν: τα κακοήθη νεοπλάσματα, οι καλοήθεις όγκοι, οι φλεγμονώδεις στενώσεις, οι συμφύσεις

Σύμφωνα με το ΕΛΙΓΑΣΤ, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης της δυσκοιλιότητας είναι η σταδιακή αλλαγή των διατροφικών συνηθειών, με βάση το πρότυπο της μεσογειακής διατροφής. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι πρέπει να ενταχθούν στη διατροφή τρόφιμα πλούσια σε φυτικές ίνες, όπως δημητριακά ολικής άλεσης (σιτάρι, βρώμη κ.λπ.), φρούτα (ακτινίδια, αχλάδια, ροδάκινα, σύκα κλπ.), λαχανικά (φασολάκια, μπάμιες, αρακάς κ.λπ.) και όσπρια.

Το Ελληνικό ίδρυμα Γαστρεντερολογίας και Διατροφής συμβουλεύει:

• Διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, κατανάλωση φρούτων με τη φλούδα, ωμά λαχανικά αρκετές φορές την ημέρα, ψωμί ολικής άλεσης, αποξηραμένα φρούτα, δημητριακά τύπου All–Bran
• Άφθονο νερό, τουλάχιστον 1,5lt υγρών κάθε μέρα ιδίως το πρωί
• Σταθερό πρόγραμμα γευμάτων, αργή και καλή μάσηση
• Να μην αναβάλλεται η αφόδευση
• Τακτική καθημερινή άσκηση

Για κάθε μέτρο που λαμβάνεται απαιτούνται περίπου 2-3 εβδομάδες για να εκτιμηθεί η αποτελεσματικότητά του. Σε δύσκολες και χρόνιες περιπτώσεις δυσκοιλιότητας, όταν οι διατροφικές αλλαγές αργούν να φέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, ο γιατρός συστήνει τη λήψη υπακτικών, όπως ελαιώδη καθαρτικά από το στόμα (παραφίνη), από το ορθό υπόθετα ή κλύσματα γλυκερίνης/παραφίνης και ωσμωτικά καθαρτικά, όπως λακτουλόζη και λακτιτόλη.

Το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, γνωστό ως Σπαστική Κολίτιδα, είναι μια λειτουργική διαταραχή του εντέρου που χαρακτηρίζεται από χρόνιο κοιλιακό άλγος, κοιλιακή δυσφορία, κοιλιακή διάταση (φούσκωμα) και αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου, απουσία κάποιας οργανικής νόσου. Σε κάποιες περιπτώσεις τα συμπτώματα υφίενται μετά την κένωση. Μπορεί να εμφανισθεί υπό τη μορφή διάρροιας ή δυσκοιλιότητας ή με εναλλαγή αυτών.

Μελέτες σε Μεγάλη Βρετανία, Η.Π.Α., Γαλλία, Νέα Ζηλανδία και Κίνα δείχνουν ότι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου παρουσιάζεται σε ποσοστό 15-20% των ενηλίκων.

Η αιτιοπαθογένεια του συνδρόμου του ευερέθιστου εντέρου είναι άγνωστη. Στη δημιουργία του πόνου και των διαταραχών των κενώσεων φαίνεται ότι εμπλέκονται αρκετοί παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί, όπως διαταραχή της κινητικότητας του πεπτικού σωλήνα, χαμηλός ουδός σπλαγχνικού πόνου, δυσρυθμία της λειτουργίας του άξονα εγκεφάλου-εντέρου, υπερανάπτυξη βακτηριδίων στο λεπτό έντερο, ήπια φλεγμονή του εντέρου.

Οι ασθενείς με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι περισσότερο ευαίσθητοι σε σχέση με τους υγιείς σε παράγοντες όπως άγχος, κατάθλιψη, ορισμένες τροφές, γαστρεντερίτιδες, φάρμακα κ.ά. Η υπερβολική ανταπόκριση σε αυτά τα ερεθίσματα πυροδοτεί τον πόνο και τα άλλα συμπτώματα του συνδρόμου.

Οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που εμπλέκονται στην εμφάνιση των συμπτωμάτων του συνδρόμου ευερέθιστου εντέρου είναι:

Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες και stress

Συχνά σε άτομα που εμφανίζουν το συγκεκριμένο νόσημα συνυπάρχουν και συμπτώματα ψυχικής πίεσης (stress) και σε πολλούς κάποιο ψυχιατρικό πρόβλημα, όπως κατάθλιψη και νευρώσεις. Τα άτομα που πάσχουν από το ΣΕΕ είναι πιο επιρρεπή σε διαταραχές του πεπτικού συστήματος από ψυχολογικούς παράγοντες, που σε άλλα άτομα θα προκαλούσαν ήπιες ή και καθόλου διαταραχές. Τα συμπτώματα του ΣΕΕ αρκετές φορές είναι τόσο συχνά και έντονα, που μπορεί να εμποδίσουν τους ασθενείς να εργαστούν, ενώ επηρεάζουν την κοινωνική τους ζωή, αποφεύγουν τα ταξίδια, τις σεξουαλικές επαφές και τους περιορίζουν συχνά στο σπίτι.

Υπερευαισθησία του εντέρου

Θεωρείται ότι τα άτομα με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου έχουν αυξημένη αντίληψη του σπλαχνικού πόνου. Αισθάνονται δηλαδή πόνο με ερεθίσματα τα οποία σε φυσιολογικά άτομα δεν προκαλούν το ίδιο αίσθημα.

Εντερική φλεγμονή, βακτηριακή υπερανάπτυξη

Περίπου 20% των ασθενών με σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου αναφέρουν έναρξη των συμπτωμάτων μετά από επεισόδιο οξείας γαστρεντερίτιδας.

Διαταραχές της κινητικότητας του γαστρεντερικού συστήματος

Η φυσιολογική προώθηση του εντερικού περιεχομένου είναι αποτέλεσμα συντονισμένων προωθητικών συσπάσεων του εντερικού τοιχώματος. Στο ΣΕΕ παρατηρούνται διάφορες διαταραχές της κινητικότητας του εντέρου. Παρατηρούνται έντονες συσπάσεις σε μερικές περιοχές του εντέρου, με αποτέλεσμα τη δημιουργία του πόνου. Επιπλέον, παρατηρούνται μεταβολές στο χρόνο που χρειάζεται η τροφή για να φτάσει από το στομάχι στο ορθό και να προκληθεί κένωση. Σε άλλους ασθενείς αυτός ο χρόνος είναι καθυστερημένος, σε άλλους πολύ βραχύς και εμφανίζεται διάρροια, ενώ σε άλλους μεταβάλλεται, προκαλώντας εναλλαγές των κενώσεων.

Πώς γίνεται η διάγνωση;

Δεν υπάρχει μια ειδική εξέταση για το ΣΕΕ. Η διάγνωση γίνεται συνήθως με βάση το ιστορικό του ασθενούς και την κλινική εξέταση, ενώ σε λίγους ασθενείς απαιτείται έλεγχος για να αποκλειστούν πιο σοβαρά νοσήματα που έχουν παρόμοια συμπτώματα με αυτά του ευερέθιστου εντέρου. Σήμερα για τη διάγνωση του ΣΕΕ, οι ειδικοί χρησιμοποιούν τα κριτήρια της Ρώμης. Συνήθως, στην καθημερινή κλινική πρακτική, για τη διάγνωση αρκεί ιστορικό κοιλιακού πόνου και διαταραχών των κενώσεων, που χρονολογείται για μεγάλο διάστημα χωρίς την παρουσία συμπτωμάτων και σημείων ενδεικτικών οργανικής νόσου του πεπτικού συστήματος.

Υπάρχει θεραπεία;

Η παραδοσιακή αντιμετώπιση της πάθησης περιλαμβάνει την οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ ιατρού και ασθενούς και συστάσεις για αλλαγές στον τρόπο ζωής, δηλαδή αλλαγές στη διατροφή, άσκηση και μείωση του άγχους.

Ο ασθενής πρέπει να καθησυχαστεί αναφορικά με τον αποκλεισμό καρκίνου ή άλλης σοβαρής αρρώστιας και πρέπει να εντοπιστούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του ασθενούς και του κυρίαρχου συμπτώματός του. Οι μέχρι σήμερα συνήθεις θεραπευτικές αγωγές κατευθύνονται προς την αντιμετώπιση του κυρίαρχου συμπτώματος και περιλαμβάνουν δίαιτα πλούσια σε φυτικές ίνες και χορήγηση ήπιων καθαρτικών για τη δυσκοιλιότητα, αντισπασμωδικά για τον πόνο στην κοιλιά ή τη δυσφορία και αντιδιαρροϊκά για τη διάρροια.

Άσκηση και μείωση του άγχους

Τόσο η άσκηση όσο και η μείωση του άγχους συνιστώνται σε όλους τους πάσχοντες, διότι βελτιώνουν τα συμπτώματα του ΣΕΕ.

Φάρμακα

Τα αντισπασμωδικά γνωστά και ως σπασμολυτικά είναι τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται συχνότερα με στόχο την αντιμετώπιση του πόνου. Στην κατηγορία αυτή υπάγονται αρκετά σκευάσματα που κυκλοφορούν στην αγορά. Δυστυχώς η αποτελεσματικότητά τους δεν είναι πάντοτε προβλέψιμη. Σε ασθενείς με κύριο σύμπτωμα τη διάρροια χορηγούνται αντιδιαρροϊκά φάρμακα κατά την περίοδο της έξαρσης των συμπτωμάτων. Η χρήση αυτών των φαρμάκων δεν πρέπει να είναι μακροχρόνια, διότι θα προκαλέσουν δυσκοιλιότητα. Σε ασθενείς με κύριο σύμπτωμα τη δυσκοιλιότητα συνιστώνται, πέραν των φυτικών ινών, η λήψη 8-10 ποτηριών υγρών, καθώς και η χρήση ήπιων καθαρτικών (υπακτικών) φαρμάκων. Δεν συνιστάται χρήση ισχυρών καθαρτικών φαρμάκων, διότι προκαλούν πόνο στην κοιλιά. Σε ασθενείς με σοβαρό πόνο, όταν οι άλλες θεραπείες αποτύχουν, συνταγογραφούνται αντικαταθλιπτικά φάρμακα σε χαμηλές δόσεις. Τα φάρμακα αυτά έχουν αναλγητική δράση, η αποτελεσματικότητά τους παρατηρείται μετά από 2 ως 4 εβδομάδες από την έναρξη της αγωγής, αλλά έχουν σαν ανεπιθύμητη ενέργεια τη δυσκοιλιότητα.

Ψυχοθεραπεία

Είναι αναγκαία για όσους από τους αρρώστους έχουν ψυχολογικά προβλήματα και stress, σε συνδυασμό με ευερέθιστο έντερο, αλλά και πιθανά για τον καθησυχασμό όλων των ασθενών που πάσχουν από ΣΕΕ.

FODMAPS

Τα τελευταία χρόνια κερδίζει συνεχώς έδαφος μία νέα άποψη, ότι για τα συμπτώματα αυτών των ανθρώπων φταίει μία συγκεκριμένη κατηγορία υδατανθράκων. Οι υδατάνθρακες αυτοί ονομάζονται FODMAPS (Fermentable Oligosaccharides, Disaccharides, Monosaccharides and Polyols), που στα ελληνικά είναι οι ζυμώσιμοι ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες (σακχαρούχες αλκοόλες).

Η δίαιτα FODMAP σχεδιάστηκε από επιστήμονες του Πανεπιστημίου Μονάς της Μελβούρνης, έπειτα από διαπίστωσή τους ότι τα συμπτώματα του ΣΕΕ προκύπτουν από βραχείας αλύσου υδατάνθρακες και τις φυτικές ίνες που περιέχουν ορισμένες τροφές. Σκοπός της δίαιτας αυτής είναι ο περιορισμός των τροφών αυτών.